Arieh Ben-Tow (Lejba Hassenberg)

Zagłębiowskie Biogramy
Imię i nazwisko	Arieh Ben-Tow
Data i miejsce urodzenia	8 sierpnia 1923 Będzin
Imię i nazwisko przy narodzeniu	Lejba Hassenberg
Data i miejsce śmierci	6 czerwca 1996 Holandia
Zawód	prawnik, historyk, pisarz, działacz społeczny
Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej

Arieh Ben-Tow (właśc. Lejba Hassenberg, ur. 8 sierpnia 1923 w Będzinie, zm. 6 czerwca 1996 w Holandii) – prawnik żydowskiego pochodzenia, historyk, pisarz, działacz społeczny, przewodniczący Związek Żydów Będzińskich, wieloletni prezes Światowy Związek Żydów Zagłębia, członek Międzynarodowy Komitet Oświęcimski i Rada Instytutu Pamięci Narodowej Yad Vashem.

Życiorys

Lejba Hassenberg był synem Icchaka Hassenberg i Fridy Hassenberg. Miał pięcioro rodzeństwa: trzy siostry – Sarę, Frumcie i Lunię, oraz dwóch braci – Izraela i Szloma. Ojciec nauczał religii. Lejba uczęszczał do Szkoła Rapaporta (szkoły religijnej), a później do Liceum Humanistyczne Fürstenberga w Będzinie.

1 sierpnia 1943 roku został deportowany do KL Auschwitz-Birkenau, gdzie zginęła cała jego rodzina. Następnie przebywał w podobozie Monowice, skąd udało mu się uciec do lasu podczas ewakuacji obozu w styczniu 1945 roku. Ukrywał się do czasu wkroczenia wojsk radzieckich.

Po wojnie na krótko osiedlił się w Częstochowie, skąd wraz z grupą młodzieży syjonistycznej wyruszył do Palestyny. Dotarł na Cypr, gdzie został internowany wraz z innymi podróżującymi do Palestyny. W nowo powstałym Izraelu wstąpił do armii i uczestniczył w wojnie wyzwoleńczej. Po demobilizacji ukończył prawo i otworzył kancelarię prawną. Działał w Partii Progresywnej (do 1958 był jej rzecznikiem), a w latach 1961-1988 należał do Partia Niezależnych Liberałów i Partii Liberalnej.

W 1994 roku jego praca doktorska została opublikowana w formie książki pt. Czerwony Krzyż spóźnia się: Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża a los Żydów węgierskich w latach 1943–1945. W swoich badaniach ustalił, że organizacja biernie przyglądała się deportacji węgierskich Żydów i nie robiła nic, żeby im zapobiec. Stwierdził też, że Max Huber, ówczesny prezes Czerwonego Krzyża, wiedział o nazistowskich planach eksterminacji Żydów. W książce i w wystąpieniach publicznych głosił, że świat biernie przyglądał się zagładzie Żydów, a organizacje międzynarodowe oskarżał o nazbyt nieśmiałe i niepewne działania. Uważał, że gdyby Czerwony Krzyż, mający siedzibę w Genewie, odważniej przeciwstawiał się Niemcom pod koniec wojny, nie musieliby zginąć Żydzi węgierscy.

Po 1989 roku często przyjeżdżał do Będzina. Kontaktował się z władzami samorządowymi i walczył o utrwalenie pamięci o przedwojennej będzińskiej społeczności żydowskiej. Dzięki jego staraniom postawiono obeliski w miejscach zburzonych przez Niemców synagog, umieszczono tablice na dawnych obiektach żydowskich, zorganizowano też wiele seminariów naukowych oraz wyjazd grupy polskiej młodzieży szkolnej do Izraela.

12 marca 1996 roku spotkał się z prezydentem RP, a 15 marca jako przewodniczący Światowy Związek Żydów Zagłębia po raz ostatni odwiedził Będzin.

Zmarł nagle 6 czerwca 1996 roku podczas pobytu na Kongres Międzynarodówki Liberalnej w Holandii. Rok po jego śmierci ukazała się książka pt. Moje Credo. Publikacja została wydana w języku polskim przez syna zmarłego, Archituv Ben-Tow, pragnącego kontynuować dzieło ojca. W latach 90. XX w. w Izraelu powstał Ośrodek Nauki o Zagładzie im. Ariego Ben-Tova, którego pracami kieruje Archituv.

Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi RP.

---

Publikacje

• Czerwony Krzyż spóźnia się: Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża a los Żydów węgierskich w latach 1943–1945, Sosnowiec, 1996.
• Das Rote Kreuz kam zu spät : die Auseinandersetzung zwischen dem jüdische Volk und dem Internationalen Komitee vom Roten Kreuz im Zweiten Weltkrieg : die Ereignisse in Ungarn, Zurych : Ammann Verlag, 1990.
• Moje credo: książka o Ben-Tovie, Tel Awiw, 1997.

---

Przypisy

• Facing the Holocaust in Budapest : the International Committee of the Red Cross and the Jews in Hungary, 1943-1945 / Arieh Ben-Tov | Arieh Ben-Tov 1923-1996 (Institut Henry-Dunant ) | Institut Henry-Dunant | The National Library of Israel [online], www.nli.org.il [dostęp 2023-04-15] (ang.).
• Kontrola autorytatywna (osoba): Biogramy | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2023-04-15].
• Kronika Uniwersytecka - kwiecień 1996 [online], Gazeta Uniwersytecka UŚ [dostęp 2023-04-15] (pol.).
• Ben-Tow Arie (Lejba Hassenberg) – Fundacja Brama Cukermana [online] [dostęp 2023-04-15] (ang.).
• Special to The New York Times, Auschwitz Survivor Accuses the Red Cross, „The New York Times”, 20 sierpnia 1989, ISSN 0362-4331 [dostęp 2023-04-15] (ang.).
• Ocalić od Zapomnienia | [online], 17 maja 2015 [dostęp 2023-04-15] (pol.).