Bazyli Martysz

Bazyli Martysz był ważną postacią dla prawosławnej społeczności Sosnowca. W 1912 roku objął stanowisko Po powrocie z bieżeństwa, w 1918 roku, ponownie został pierwszym powojennym proboszczem w Sosnowcu i aktywnie angażował się w odbudowę życia religijnego w mieście.

Biogram
Kanonizowany przez Cerkiew prawosławną Bazyli Martysz w mundurze armii polskiej. [[Plik:{{{podpis}}}|200x100px|Podpis Bazyli Martysz]] Kanonizowany przez Cerkiew prawosławną Bazyli Martysz w mundurze armii polskiej.
Imię i nazwisko	Bazyli Martysz
Data i miejsce urodzenia	Brak danych w źródłach Teratyn (powiat hrubieszowski)
Data i miejsce śmierci	4 maja 1945 Teratyn
Przyczyna śmierci	Zamordowany przez nacjonalistyczną bojówkę polską
Miejsce spoczynku	Pierwotnie Teratyn; od jesieni 1968 Warszawie (prawosławnym cmentarzu wolskim); od początku 2003 prawosławna cerkiew pw. św. Jana Klimaka w Warszawie (relikwie)
Zawód	duchowny prawosławny, misjonarz, kapelan wojskowy, proboszcz
Odznaczenia
Zaliczony do Sobór Chełmskich i Podlaskich Męczenników XX w.

Bazyli Martysz (zm. 4 maja 1945 w Teratynie) – święty Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, duchowny prawosławny, misjonarz i kapelan wojskowy. Proboszcz Sosnowieckiej parafii prawosławnej, nauczyciel religii prawosławnej w Sosnowieckim gimnazjum żeńskim. Został zamordowany przez nacjonalistyczną bojówkę polską i kanonizowany jako męczennik.

Życie i działalność

Ukończył prawosławne seminarium duchowne w Chełmie.

W 1900 roku wyjechał do Ameryki Północnej, gdzie prowadził misje na Alasce, w Toronto i Pensylwanii. Po powrocie do Polski w 1912 roku związał się z Sosnowcem, gdzie został proboszczem parafii prawosławnej oraz nauczał religii prawosławnej w gimnazjum żeńskim.

W chwili wybuchu I Wojny Światowej w 1914 roku był proboszczem sosnowieckiej parafii i wraz z rodziną udał się na bieżeństwo (przymusową ewakuację) do Moskwy. Tam, wspierany przez biskupa Włodzimierza, uczył religii w Wajdaju. Po rewolucji październikowej w 1917 roku, trudne warunki zmusiły go do pracy fizycznej. W 1918 roku, po uzyskaniu zgody rządu radzieckiego na powrót emigrantów do Polski, ks. Bazyli Martysz powrócił z Rosji i zwrócił się do niemieckich władz cywilnych w Sosnowcu z prośbą o przekazanie aktów stanu cywilnego parafii prawosławnej. Był pierwszym powojennym proboszczem w Sosnowcu i aktywnie organizował życie religijne, starając się o zaświadczenie o byciu administratorem parafii.

Służba wojskowa i działalność na rzecz autokefalii

W 1919 roku został przyjęty do Wojska Polskiego i mianowany naczelnym kapelanem wyznania prawosławnego (w ramach III Referatu Wyznania Prawosławnego Sekcji Religijno Wyznaniowej Ministerstwa Spraw Wojskowych). W marcu 1920 roku objął stanowisko szefa Głównego Urzędu Duszpasterskiego wyznania prawosławnego w Sekcji Wyznań Niekatolickich i Opieki nad Grobami Wojennymi Ministerstwa Spraw Wojskowych. W 1927 roku został szefem Wydziału Wyznania Prawosławnego w Biurze Wyznań Niekatolickich Ministerstwa Spraw Wojskowych, a dwa lata później (czyli w 1929) to stanowisko przemianowano na Szefa Głównego Urzędu Duszpasterskiego Prawosławnego.

Ks. Bazyli Martysz był współpracownikiem metropolitów warszawskich Jerzego i Dionizego. Aktywnie uczestniczył w przygotowaniach do uzyskania autokefalii przez Kościół prawosławny w Polsce

== Ostatnie lata i kanonizacja ==

Z dniem 31 maja 1934 roku został przeniesiony w stan spoczynku. Po przejściu na emeryturę w 1936 roku powrócił do rodzinnego Teratyna w powiecie hrubieszowskim. Zginął zamordowany przez nacjonalistyczną bojówkę polską 4 maja 1945 roku, w Wielki Piątek.

Pierwotnie pochowany na cmentarzu w Teratynie, jesienią 1968 roku jego doczesne szczątki przewieziono do Warszawy i pochowano na prawosławnym cmentarzu wolskim. Na początku 2003 roku dokonano ekshumacji jego relikwii i przeniesiono je do prawosławnej cerkwi pw. św. Jana Klimaka w Warszawie. 20 marca 2003 roku Święty Sobór Biskupów Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego podjął uchwałę o zaliczeniu Bazylego Martysza do Sobór Chełmskich i Podlaskich Męczenników XX w. jako św. kapłana-męczennika Bazylego.

Związek z Zagłębiem Dąbrowskim

Parafie prawosławne w regionie Zagłębia Dąbrowskiego (m.in. w Sosnowcu, Będzinie, Dąbrowie Górniczej, Olkuszu) znajdowały się pod jego duszpasterską opieką lub były włączone do sosnowieckiej parafii, którą zarządzał.